سیستم کنترل پایداری الکترونیکی خودرو چیست و چکاری انجام می‌دهد؟
امروزه خودروها برای افزایش ایمنی و راحتی راننده و سرنشینان به امکانات متنوعی مجهز شده‌اند. یکی از این امکانات، کروز کنترل است که امکان حرکت با سرعت ثابت را فراهم می‌کند.
همچنین ترمز ضدقفل (ABS) به راننده کمک می‌کند تا هنگام ترمزگیری کنترل خودرو را حفظ کند. اما از مهم‌ترین فناوری‌های خودروهای مدرن می‌توان به سیستم کنترل پایداری الکترونیکی (Electronic Stability Control) اشاره کرد که با نام‌های ESC یا ESP شناخته می‌شود و نقش مهمی در حفظ کنترل خودرو دارد.
تعریف سیستم کنترل پایداری
سیستم کنترل پایداری الکترونیکی با استفاده از حسگرها و سنسورها، اطلاعاتی مانند سرعت خودرو، زاویه فرمان، انحراف و سرعت چرخ‌ها را بررسی می‌کند. اگر این سیستم تشخیص دهد که خودرو از مسیر فرمان خارج شده است (برای مثال زمانی که فرمان به سمت پیچ می‌چرخد اما خودرو همچنان مستقیم حرکت می‌کند)، وارد عمل شده و با ترمزگیری خودکار یا کاهش سرعت، مشکلاتی مانند بیش‌فرمانی و کم‌فرمانی را اصلاح کرده و خودرو را به مسیر درست بازمی‌گرداند. این سیستم همچنین از خروج خودرو از مسیر یا چپ شدن جلوگیری می‌کند.
تاریخچه سیستم کنترل پایداری
اولین نسخه سیستم کنترل پایداری الکترونیکی در سال ۱۹۸۳ روی خودروی تویوتا کراون نصب شد. پس از آن، شرکت‌های مختلفی مانند میتسوبیشی، بی‌ام‌و و مرسدس بنز مدل‌های جدیدی از این فناوری را توسعه دادند. تاکنون سه نسل مختلف از این سیستم توسط خودروسازان عرضه شده است. از سال ۲۰۰۹، وجود سیستم ESC برای خودروهای جدید در اتحادیه اروپا الزامی شد و در سال ۲۰۱۲ نیز به استانداردهای اجباری خودروهای بازار ایالات متحده اضافه گردید.
نحوه عملکرد سیستم کنترل پایداری
این سیستم، عملکرد ترمزها و در نسخه‌های پیشرفته‌تر، دریچه گاز موتور را تنظیم می‌کند. ESC از لحظه روشن شدن خودرو فعال است و با استفاده از حسگرها، وضعیت فرمان و چرخ‌ها را پایش می‌کند. زمانی که سیستم تشخیص دهد راننده کنترل خودرو را از دست داده است، وارد عمل شده و مشکلاتی مانند کم‌فرمانی یا بیش‌فرمانی را اصلاح می‌کند. در چنین شرایطی، ESC قدرت موتور را کاهش داده یا ترمزها را فعال می‌کند تا سرعت خودرو کم شود.
هنگامی که این سیستم فعال باشد، چراغ چشمک‌زن روی کیلومترشمار روشن می‌شود. اما اگر چراغ هشدار به طور دائم روشن باشد، نشان‌دهنده خرابی سیستم است و باید خودرو به تعمیرگاه منتقل شود.
شرایط عملکرد ESC
سیستم کنترل پایداری الکترونیکی در سه حالت اصلی وارد عمل می‌شود:
-
قفل شدن چرخ‌ها:
خودروهای قدیمی فاقد ترمز ABS بودند و هنگام ترمزگیری چرخ‌ها قفل می‌شدند که باعث لغزش خودرو در جهتی غیر از فرمان می‌شد. اما در خودروهای جدید با وجود ABS و ESC، قفل شدن چرخ‌ها رخ نمی‌دهد و راننده بهتر می‌تواند کنترل فرمان را حفظ کند. -
کم‌فرمانی:
کم‌فرمانی زمانی اتفاق می‌افتد که خودرو هنگام پیچیدن به جای حرکت در جهت فرمان، مستقیم ادامه دهد. در این حالت، ESC با فعال کردن ترمز چرخ عقب داخلی، دماغه خودرو را به سمت پیچ هدایت کرده و مشکل کم‌فرمانی را برطرف می‌کند. -
بیش‌فرمانی:
بیش‌فرمانی زمانی رخ می‌دهد که عقب خودرو به سمت بیرون منحرف شود و دماغه سریع‌تر از حد لازم به سمت داخل پیچ بچرخد. برای رفع این مشکل، ESC ترمز چرخ جلویی بیرونی را فعال کرده تا انحراف بیش از حد اصلاح شود.
در برخی شرایط ممکن است ترکیبی از این مشکلات رخ دهد که نیازمند فعال شدن کامل سیستم ESC است.
تفاوت کنترل پایداری و کنترل کشش
سیستم کنترل کشش (Traction Control) ساده‌تر بوده و بخشی از عملکرد ESC محسوب می‌شود. این سیستم با استفاده از ترمز ABS جلوی بکسوات یا لغزش بیش از حد چرخ‌ها را می‌گیرد تا کشش مناسبی ایجاد شود. برخلاف ESC، سیستم کنترل کشش توانایی تشخیص کم‌فرمانی یا بیش‌فرمانی ندارد.
به دلیل ساختار ساده‌تر، سیستم کنترل کشش تقریبا در اکثر خودروها حتی مدل‌هایی که فاقد ESC هستند وجود دارد.
نام‌های مختلف سیستم کنترل پایداری
این فناوری توسط خودروسازان مختلف با نام‌های متفاوت عرضه شده است:
-
VSA (هوندا)
-
VSC (تویوتا و لکسوس)
-
VDC (آلفارومئو و اینفینیتی)
-
DSTC (ولوو)
-
MSP (مازراتی)
-
PSM (پورشه)
-
StabiliTrek (جنرال موتورز)
-
AdvanceTrek (فورد)
مشکلات احتمالی سیستم ESC
با وجود عملکرد موثر این فناوری، ممکن است به دلایل زیر دچار اختلال شود:
-
ساییدگی لنت ترمز یا ناخالصی روغن ترمز ممکن است عملکرد ESC را مختل کند.
-
ساییدگی آج تایرها اثربخشی این سیستم را کاهش می‌دهد.
-
خرابی سوییچ چراغ ترمز ممکن است چراغ هشدار ESC را روشن کند.
-
رانندگی اسپرت ممکن است حسگرها را دچار خطا کند.
این موارد نشان‌دهنده اهمیت نگهداری صحیح از اجزای مرتبط با سیستم کنترل پایداری هستند تا عملکرد آن همیشه مطلوب باشد.