سنسور دور موتور خودرو؛ نقش حیاتی در عملکرد دقیق پیشرانه
سنسور دور موتور یکی از قطعات کلیدی در سیستم کنترل الکترونیکی خودرو است که نقش مهمی در هماهنگی بین اجزای مختلف موتور ایفا می‌کند.
این سنسور در ظاهر قطعه‌ای کوچک است، اما عملکرد آن به‌قدری حیاتی است که خرابی‌اش می‌تواند کل عملکرد موتور را مختل کند. در واقع، واحد کنترل الکترونیکی موتور یا همان ECU بدون اطلاعات دقیق از این سنسور، قادر به تنظیم زمان جرقه‌زنی، پاشش سوخت و هماهنگی بین سیلندرها نخواهد بود.
وظیفه سنسور دور موتور
سنسور دور موتور معمولاً در نزدیکی فلایویل یا میل‌لنگ قرار می‌گیرد و وظیفه دارد سرعت چرخش میل‌لنگ و موقعیت زاویه‌ای آن را به ECU گزارش دهد. این اطلاعات از طریق سیگنال‌های الکتریکی منتقل می‌شوند. در بیشتر خودروهای امروزی، این سنسور از نوع القایی یا هال‌افکت است. در نوع القایی، با عبور دندانه‌های فلایویل از مقابل نوک سنسور، میدان مغناطیسی تغییر می‌کند و جریان الکتریکی القا می‌شود. ECU این جریان را به‌صورت پالس‌های الکترونیکی تفسیر کرده و سرعت دقیق چرخش موتور را محاسبه می‌کند.
اطلاعاتی که سنسور دور موتور ارسال می‌کند، پایه تصمیم‌گیری بسیاری از فرآیندهای الکترونیکی خودرو است. ECU بر اساس این داده‌ها زمان دقیق پاشش سوخت در هر سیلندر را تعیین می‌کند تا احتراق بهینه انجام شود. همچنین زمان جرقه‌زنی شمع‌ها بر اساس موقعیت میل‌لنگ تنظیم می‌شود تا بیشترین توان با کمترین مصرف سوخت به دست آید. علاوه بر این، سیستم کنترل دور آرام (Idle Control) و حتی عملکرد برخی سنسورهای دیگر مانند سنسور موقعیت میل‌سوپاپ نیز به هماهنگی با داده‌های سنسور دور موتور وابسته‌اند.
خرابی سنسور دور موتور
خرابی سنسور دور موتور می‌تواند پیامدهای متعددی داشته باشد و علائم آن معمولاً به‌صورت مستقیم در رفتار موتور دیده می‌شود. یکی از رایج‌ترین نشانه‌ها، سخت روشن شدن خودرو یا روشن نشدن کامل آن است، زیرا ECU بدون سیگنال از این سنسور نمی‌تواند زمان‌بندی احتراق را تنظیم کند. قطع شدن ناگهانی موتور در حین رانندگی نیز از دیگر علائم شایع است که معمولاً نشان‌دهنده ارسال سیگنال ناپایدار یا قطع ارتباط سنسور با ECU است.
در بسیاری از موارد، ریپ زدن موتور یا کارکرد نامنظم در دور آرام نیز به خرابی جزئی این سنسور مربوط می‌شود. اگر سیگنال‌ها به‌صورت متناوب یا اشتباه ارسال شوند، ECU نمی‌تواند میزان دقیق پاشش سوخت را تعیین کند و این امر منجر به احتراق ناقص یا نوسان دور موتور می‌شود. همچنین، در خودروهای مجهز به سیستم تزریق الکترونیکی پیشرفته، خرابی این سنسور ممکن است باعث فعال شدن چراغ چک موتور و ذخیره شدن کد خطا در حافظه ECU شود.
تعمیر یا تعویض سنسور دور موتور معمولاً فرایندی ساده اما دقیق است. پیش از تعویض، باید اطمینان حاصل کرد که مشکل از سیم‌کشی، اتصالات یا وجود آلودگی فلزی در نوک سنسور نیست. در بسیاری از مواقع، وجود براده‌های آهن روی سنسور موجب تداخل در ارسال سیگنال می‌شود. در صورت تعویض، باید از قطعه‌ای با مشخصات دقیق مطابق با مدل خودرو استفاده شود، زیرا اختلاف جزئی در فاصله نوک سنسور تا فلایویل یا نوع سیگنال خروجی می‌تواند عملکرد ECU را مختل کند.
سنسور دور موتور در واقع همان چشم الکترونیکی ECU است. بدون وجود آن، هیچ‌یک از فرآیندهای حیاتی مانند زمان‌بندی جرقه، پاشش سوخت و کنترل دور آرام نمی‌تواند به‌درستی انجام شود. اهمیت این قطعه در خودروهای مدرن به‌ویژه در مدل‌هایی با سیستم‌های کنترل پیشرفته‌تر دوچندان است. نگهداری صحیح، استفاده از قطعات اصلی و تشخیص به‌موقع علائم خرابی، کلید جلوگیری از آسیب‌های بزرگ‌تر به موتور و سیستم سوخت‌رسانی خواهد بود.